KUMPASLAR

Kumpaslar metrik ve inch ölçü sistemine göre dış çap, iç çap, kanal, derinlik, dişli çark vb. ölçme işlemlerini yapmak için kullanılırlar. Bu bölümde Metrik ölçüm yapan kumpas türlerini inceleyeceğiz.

1- KUMPASIN KISIMLARI

2- BAŞLICA KUMPAS ÇEŞİTLERİ

• İç ve dış çap kumpasları
• Derinlik kumpasları
• Modül kumpasları
• Özel kumpaslar
• Saatli kumpaslar
• Dijital kumpaslar  

 

 

3- VERNİYERLİ KUMPASLAR

Verniyerli kumpaslar üzerlerinde bulunan verniyer bölüntüsü yardımıyla ölçme işlemlerini 0.1, 0.05 ve 0.02 mm hassasiyetlerinde yapabilirler. Her kumpas verniyer bölüntüsü sonucu elde edilen hassasiyette ölçme işlemini yapabilir.

4- ÖLÇME HASSASİYETLERİNE GÖRE KUMPAS ÇEŞİTLERİ
Kumpaslar ölçme hassasiyetlerine diğer bir ifadeyle verniyer taksimatlarına göre 3 çeşittir.
Bunlar;

• 1/10 verniyerli kumpaslar
• 1/20 verniyerli kumpaslar
• 1/50 verniyerli kumpaslar

1/10 VERNİYERLİ KUMPASLAR

Aşağıdaki şekild görüldüğü gibi kumpas üzerindeki 9 mm' lik kısım verniyer üzerinde 10 eşit parçaya bölünmüştür.

Kumpas üzerindeki 2 çizgi arası : 1 mm

Verniyer üzerindeki 2 çizgi arası : 9/10 = 0.9 mm

Kumpas hassasiyeti                    : 1 - 0.9 = 0.1 mm

 

Burada dikkat edilecek olursa kumpas üzerindeki 0 ile verniyer üzerindeki sıfır ile kumpas üzerindeki 9  mm ile verniyer üzerindeki 10 cu bölüntü çizgisi çakışmaktadır.

1/10 Verniyerli Kumpasların Okunması

Önce verniyer sıfır çizgisinin kumpas üzerindeki tam ölçü bölüntülerden hangisi ile çakıştığına ya da geçtiğine bakılır. Daha sonra verniyer bölüntülerinden hangisinin çakıştığı bulunur ve çakışan değer 0.1 mm (kumpasın hassasiyeti) ile çarpılır. Daha sonra bu değerler toplanarak okunan ölçü bulunmuş olur. Şimdi buna göre Şekil - 13a'daki ölçümüz okuyalım;

Verniyer sıfırının geçtiği tam ölçü = 21 mm

Verniyerin çakışan bölüntüsü       = 3 yani 3x0.1 = 0.3 mm

Okunan ölçü                               = 21 + 0.3 = 21.3 mm

Aynı şekilde aşağıdaki ölçüleri okyunuz.

1/20 VERNİYERLİ KUMPASLAR

Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi kumpas üzerindeki 19 mm' lik kısım verniyer üzerinde 20 eşit parçaya bölünmüştür.

Kumpas üzerindeki 2 çizgi arası : 1 mm

Verniyer üzerindeki 2 çizgi arası : 19/20 = 0.95 mm

Kumpas hassasiyeti                  : 1 - 0.95 = 0.05 mm

 

1/20 Verniyerli Kumpasların Okunması

Önce verniyer sıfır çizgisinin kumpas üzerindeki tam ölçü bölüntülerden hangisi ile çakıştığına ya da geçtiğine bakılır. Daha sonra verniyer bölüntülerinden hangisinin çakıştığı bulunur ve çakışan değer 0.05 mm (kumpasın hassasiyeti) ile çarpılır. Daha sonra bu değerler toplanarak okunan ölçü bulunmuş olur. Şimdi buna göre Şekil - 16a'daki ölçümüz okuyalım;

Verniyer sıfırının geçtiği tam ölçü = 20 mm

Verniyerin çakışan bölüntüsü       = 3 yani 3x0.05 = 0.15 mm

Okunan ölçü                               = 21 + 0.3 = 20.15 mm

Aynı şekilde aşağıdaki ölçüleri okuyunuz.  

Son yıllarda 1/20 verniyerli kumpaslarla okumayı kolaylaştırmak için kumpas üzerindeki 39 mm lik kısım verniyer üzerinde 20 eşit parçaya bölünmüştür. Böylece verniyerin çakışan çizgilerinin okunması kolaylaşmıştır. Bu tür kumpaslarda hassasiyet şöyle bulunur;

Kumpas üzerindeki 3 çizgi arası : 2 mm

Verniyer üzerindeki 2 çizgi arası : 39/20 = 1.95 mm

Kumpas hassasiyeti                  : 2 - 1.95 = 0.05 mm

Yukarıdaki verniyer taksimatına göre aşağıdaki şekilde verilen ölçüyü birlikte okuyalım.

Verniyer sıfırının geçtiği tam ölçü        = 16 mm

Verniyerin çakışan bölüntüsü  = 5 yani 5x0.05 = 0.25 mm

Okunan ölçü                          = 16 + 0.25 = 16.25 mm

 

1/50 VERNİYERLİ KUMPASLAR

Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi kumpas üzerindeki 49 mm' lik kısım verniyer üzerinde 50 eşit parçaya bölünmüştür.

Kumpas üzerindeki 2 çizgi arası : 1 mm

Verniyer üzerindeki 2 çizgi arası : 49/50 = 0.98 mm

Kumpas hassasiyeti                  : 1 - 0.98 = 0.02 mm  

Bu tür kumpaslar çakışan verniyer bölüntülerinin sağlıklı şekilde okunamadığı için yaygın olarak kullanılmamaktadırlar. Bu kumpasların yerine örnek şekillerde görülen saatli kumpaslar, dijital kumpaslar ya da mikrometreler tercih edilir

1/50 Verniyerli Kumpasların Okunması

Önce verniyer sıfır çizgisinin kumpas üzerindeki tam ölçü bölüntülerden hangisi ile çakıştığına ya da geçtiğine bakılır. Daha sonra verniyer bölüntülerinden hangisinin çakıştığı bulunur ve çakışan değer 0.02 mm (kumpasın hassasiyeti) ile çarpılır. Daha sonra bu değerler toplanarak okunan ölçü bulunmuş olur. Şimdi buna göre Şekil - 19a' daki ölçümüz okuyalım;

Verniyer sıfırının geçtiği tam ölçü = 1 mm

Verniyerin çakışan bölüntüsü       = 33 yani 3x0.02 = 0.66 mm

Okunan ölçü                               = 1 + 0.66 = 1.66 mm

Aynı şekilde aşağıdaki ölçüleri okuyunuz.

Ana Sayfa| Hakkımda| Kariyer| Makaleler| Yayınlar| Eğitimler| Ders Notları| İletişim